Majątek wspólny małżonków. Jak nim zarządzać, jak go podzielić po rozwodzie?

W momencie zawarcia związku małżeńskiego powstaje wspólność majątkowa. Wszelkie dobra nabyte w czasie jego trwania wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków. W jaki sposób można nim rozporządzać? Jakie małżonkowie mają prawa i obowiązki? Co się dzieje z majątkiem w sytuacji, gdy dochodzi do rozwodu?

Małżeńska wspólność majątkowa

Wspólność małżeńska, tzw. współwłasność łączna, dotyczy przedmiotów majątkowych nabytych w czasie trwania małżeństwa lub takich, na które małżonkowie w drodze intercyzy rozszerzyli wspólność.

Przy współwłasności łącznej nie wyodrębnia się wysokości udziałów poszczególnych małżonków. W czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może też żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który przypadłby mu w razie ustania wspólności w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.

Jak korzystać z majątku wspólnego

Każdy z małżonków jest uprawniony do współposiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego małżonków oraz do korzystania z nich w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez drugiego małżonka. W praktyce oznacza to, że dopóki trwa wspólność, każdy ze współmałżonków korzysta z całości domu, mieszkania czy działki.

Zarząd majątkiem wspólnym

Oboje małżonkowie mają obowiązek współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym. W odniesieniu do niektórych czynności zarządu tym majątkiem konieczna jest zgoda współmałżonka.

Chodzi tu o czynności prawne prowadzące do:

• zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzące do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków;
• zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal;
• zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa;
• darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych

Brak zgody na czynności drugiego małżonka

Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka. Z ważnych powodów sąd może na żądanie jednego z małżonków pozbawić drugiego małżonka samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym. Może również postanowić, że na dokonanie wyżej wymienionych czynności zamiast zgody małżonka będzie potrzebne zezwolenie sądu.

Jeżeli jeden z małżonków odmawia zgody wymaganej do dokonania czynności albo jeżeli porozumienie z nim napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, drugi małżonek może zwrócić się do sądu o zezwolenie na dokonanie czynności. Sąd udziela zezwolenia, jeżeli dokonania czynności wymaga dobro rodziny.

Podział majątku po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej

W przypadku podziału majątku wspólnego, w sytuacji ustania małżeńskiej wspólności majątkowej (rozwód, separacja, śmierć jednego z małżonków) współwłasność łączna przekształca się w ułamkową przy domniemaniu, że każdemu ze współmałżonków przysługiwał równy udział w majątku wspólnym.

Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, żeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Po ustaniu małżeńskiej wspólności ustawowej współwłasność łączna staje się współwłasnością ułamkową i podlega przewidzianym dla niej zasadom zarządu rzeczą wspólną.